Πληροφορίες για τους καταλόγους μας

Συλλογή θεατρικών έργων

Η συλλογή θεατρικών έργων του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών αποτελεί μια μοναδική πηγή συγκέντρωσης αρχειακού υλικού της νεότερης ελληνικής δραματουργίας, από τα πρώτα χρόνια του δέκατου ένατου αιώνα ως και τα μέσα περίπου του εικοστού. Το ερευνητικό πρόγραμμα έχει συγκεντρώσει μέχρι σήμερα σε ψηφιακή και φωτοαντιγραφική μορφή, πάνω από μια χιλιάδα θεατρικά έργα, καλύπτοντας ολόκληρο σχεδόν το φάσμα της εκδομένης κυρίως ελληνικής δραματουργίας των δύο προαναφερθέντων αιώνων.

Στον κατάλογο των θεατρικών έργων μπορεί κανείς να βρει άγνωστους θησαυρούς της νεοελληνικής δραματουργίας, αφού ένα πολύ μεγάλο μέρος των έργων προέρχεται από αποδελτίωση του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αλλά και της ευρύτερης λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου και των παρευξείνιων χωρών. Από τις πρώτες μεταφράσεις του Γκολντόνι και του Μολιέρου μέχρι τους πρώτους συγγραφείς του εικοστού αιώνα, ο ερευνητής μπορεί να ανακαλύψει γνωστά και άγνωστα θεατρικά έργα της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, πρωτότυπα νεοελληνικά κείμενα ή μεταφράσεις του παγκόσμιου θεάτρου, όπως αυτά δημοσιεύτηκαν στον τύπο της εποχής ή εκδόθηκαν από τα ελληνικά και τα ξένα τυπογραφεία.

Το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών σε συνεργασία με το Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο των υποτροφιών μεταδιδακτορικής έρευνας της Επιτροπής Ερευνών του Α.Π.Θ. («Υποτροφίες Αριστείας-Βραβεία Αριστείας και Καινοτομίας») προέβησαν στην ψηφιοποίηση και ανάρτηση ενός σημαντικού μέρους της παραπάνω συλλογής, που αφορά τα δραματικά κείμενα που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες και τα περιοδικά του 19ου αιώνα, φέρνοντας στην επιφάνεια πολλά και άγνωστα τεκμήρια της νεοελληνικής δραματουργίας. Για περισσότερες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη δράση και συνεργασία, μπορεί κανείς να ανατρέξει στο άρθρο «Από το χαρτί στην οθόνη: θεατρικά έργα σε ψηφιακή μορφή», της μεταδιδακτορικής ερευνήτριας του Α.Π.Θ. και υπεύθυνης για την ψηφιοποίηση και επεξεργασία των θεατρικών έργων του ΙΜΣ, Βάνιας Παπανικολάου. Το κείμενο είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του ηλεκτρονικού περιοδικού Σκηνή του Τμήματος Θεάτρου του Α.Π.Θ.:

http://ejournals.lib.auth.gr/skene/article/view/4493/4595.

Ημερολόγιο κινηματογραφικών προβολών

Η ηλεκτρονική βάση δεδομένων που φιλοξενείται εδώ αφορά σ’ ένα ημερολόγιο των κινηματογραφικών ταινιών που προβλήθηκαν στις προσφυγικές συνοικίες του μεσοπολεμικού Πειραιά. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται: ο ελληνικός τίτλος της ταινίας, οι ημερομηνίες έναρξης και λήξης της προβολής, ο αριθμός των ημερών που έμεινε στο πρόγραμμα του σινεμά, το όνομα της κινηματογραφικής αίθουσας ή μάντρας, η συνοικία στην οποία ανήκει και οι πηγές της πληροφόρησης. Ακολουθούν: ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας (έχει ταυτιστεί ένα 85% των τίτλων), το έτος, η χώρα και η εταιρεία παραγωγής, το όνομα του σκηνοθέτη και των πρωταγωνιστών, το είδος της ταινίας (στοιχεία αντλημένα από την ‘θηριώδη’ ιστοσελίδα του Internet Movie Data Base).

Δεν είναι σκόπιμο να επεκταθεί κανείς εδώ στα μεθοδολογικά προβλήματα που προέκυψαν στη διαμόρφωση της παραπάνω βάσης. Μια μεθοδολογική διευκρίνιση όμως είναι επιβεβλημένη αναφορικά με τον αριθμό των προβολών. Όπως θα διαπιστώσει ο ερευνητής, στη βάση καταχωρείται ο αριθμός των ημερών που προβλήθηκε μια ταινία σ’ ένα σινεμά. Θα ήταν ορθότερο, φυσικά, να υιοθετούσαμε ως μονάδα μέτρησης τον αριθμό των προβολών που πραγματοποίησε. Δυστυχώς, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πόσες προβολές έκανε κάθε κινηματογράφος καθημερινά. Καθώς όμως έπρεπε να υιοθετήσουμε μία ενιαία μονάδα, καταλήξαμε αναγκαστικά να μετράμε το πόσες ημέρες κράτησε μια ταινία στο πρόγραμμα κάθε κινηματογράφου.

Η ημερολογιακή καταγραφή της κινηματογραφικής κίνησης καλύπτει την περίοδο από τον Οκτώβρη του 1935 έως τον Οκτώβρη του 1940, από την έναρξη, δηλαδή, της χειμερινής σαιζόν του 1935/36 έως την είσοδο της χώρας στον Πόλεμο. Ο λόγος που επιλέχθηκε η παραπάνω περίοδος αφορά στην ποιότητα της τεκμηρίωσής μας. Ενδεχομένως, θα ήταν χρήσιμο να αναρτηθεί όλο το ημερολόγιο προβολών του μεσοπολεμικού προσφυγικού Πειραιά. Ωστόσο, η εικόνα που προκύπτει για την περίοδο 1926-1934 είναι εξαιρετικά προβληματική με πολύ σοβαρά κενά και μεγάλες διακυμάνσεις από χρονιά σε χρονιά, καθώς τα δεδομένα προέρχονται κυρίως από τον τοπικό Τύπο (που σώζεται σε πολύ αποσπασματική μορφή) και από τα κινηματογραφικά περιοδικά της εποχής (που άλλοτε καλύπτουν ικανοποιητικά την κίνηση της περιοχής κι άλλοτε πάλι την αγνοούν παντελώς). Η παραπάνω εικόνα αλλάζει, εντελώς ξαφνικά, με την έναρξη της χειμερινής σαιζόν του 1935/36. Σε αντίθεση με το παρελθόν, τώρα, οι πιο ‘ευπρόσωποι’ συνοικιακοί κινηματογράφοι του Πειραιά καταχωρούνται καθημερινά στις στήλες δημοσίων θεαμάτων των αθηναϊκών εφημερίδων. Αυτή ακριβώς η αλλαγή επέτρεψε να δημιουργηθεί ένα, σχετικά αξιόπιστο, δείγμα για μελέτη.

Τα δεδομένα έχουν αξιοποιηθεί ήδη για τις ανάγκες της μονογραφίας: ‘Εις τα κέντρα της λησμονιάς’. Θέατρο και Σινεμά στους Προσφυγικούς Συνοικισμούς του Μεσοπολεμικού Πειραιά. Μια πρώτη επίσκεψη, (ΙΜΣ/ΙΤΕ, Ρέθυμνο 2024). Μπορούν, βέβαια, να καλύψουν και άλλες ανάγκες, να δώσουν πληροφορίες και σε άλλες ατζέντες ερωτημάτων. Οι ιστορικοί του σινεμά ή, γενικότερα, της ελληνικής μεσοπολεμικής κοινωνίας, μπορούν, για παράδειγμα, να διαπιστώσουν τις διακυμάνσεις που παρουσιάζει η δυναμική της κινηματογραφικής διασκέδασης ή να κάνουν μετρήσεις σχετικές με τις κινηματογραφικές πιάτσες· να εξετάσουν τα δεδομένα σε σχέση με τις χώρες προέλευσης και τις εταιρείες παραγωγής των ταινιών· να εντοπίσουν τους δημοφιλείς ηθοποιούς και σκηνοθέτες ή τα αγαπημένα κινηματογραφικά είδη της εποχής κ.λπ. Φυσικά, η βάση είναι ελεύθερης πρόσβασης και για έναν ακόμη λόγο: μπορεί να εξελιχθεί, να βελτιωθεί, από διορθώσεις ή/και συμπληρώσεις αναγνωστών.

Θέλω τέλος να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και την Κωνσταντίνα Γεωργιάδη για την φιλοξενία που πρόσφεραν· καθώς και τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μου στον Γιώργο Βεράνη για την αποστολή των κινηματογραφικών προγραμμάτων, κάποια από τα οποία προσδίδουν στην ηλεκτρονική δημοσίευση της βάσης κάτι από την ‘αύρα’ της εποχής…

Α. Γ.

Θεσσαλονίκη, Νοέμβρης 2024.